Šach
Šach jo klasiske delkowe graśe za dwa grajarja. Grajo se na šachowej delce (šachownica), kótaraž se do 8 × 8 běłych a carnych pólow źěli. Wobej grajarja (běły a carny) matej na zachopjeńku 16 figurow - dwa torma, dwa kónika, dwa běgarja, jadnu damu, jadnogo krala a wósymjo burikow.
Pšawidła graśa wobźěłaś
Figury wobźěłaś
Kral wobźěłaś
Kral jo nejwažniša figura, bźez njej njejźo graś.
Dama wobźěłaś
Dama jo druga nejwažniša figura. Wóna jo za 10 burikow.
Torm wobźěłaś
Torm jo tśeša nejwažniša figura. Wón jo za 5 burikow.
Běgaŕ wobźěłaś
Běgaŕ jo za tśi buriky. Běgaŕ jo lěpšy we wótewrěnych pozicijach.
Kónik wobźěłaś
Kónik jo za tśi buriky. Kónik jo lěpšy we zacynjonych pozicijach.
Burik wobźěłaś
Na zachopjeńku źo burik wo jadno abo dwě poli. Pón jano wo jadno polo. Burik bjerjo diagonalnje jano wo jadno polo. Gaž pśijźo na kóńc šachownice, wón se móžo wuměniś za damu, torm, běgarja abo kónika.
Notacija wobźěłaś
- Dolnoserbski: K = Kral, D = Dama, T = Torm, B = Běgaŕ, S = Kónik(Skokaŕ), Burik njama pismik.
- Górnoserbski: K = Kral, D = Dama, W = Wěža, B = Běhar, S = Konik(Skakar), Burik.
- Nimski: K = König, D = Dame, T = Turm, L = Läufer, S = Springer
- Mjazynarodnje: K = Kral (King), Q = Dama (Queen), R = Torm (Rook), B = Běgaŕ (Bishop), N =Kónik (Knight).
- Rusojski: Кр(Kr) = король (♔),Ф(F) = ферзь (♕),Л(L) = две ладьи (♖),С(S) = два слона (♗),К = два коня (♘) и восемь пешек (♙)
- Normalny śěg:„−“
- Gaž figura bjerjo:„x“
- Šach:„+“
- Dwojošach:„++“
- Mat:„+++“, "‡" abo „#“
- Mała rošada:„0–0“
- Wjelika rošada:„0-0-0“
Dłujka wobźěłaś
Pśikłady:
- Kf1-f2
- Dd8-a5+
- Te1xe8+
- Td8-d1+++
- Ta1-d1
- Bf1-c4
- Sb8-d7
- e2-e4
- e7-e8D
- a4xb5
- 0–0
- 0-0-0
Krotka wobźěłaś
Pśikłady:
- K-f2
- D-a5+
- Txe8+
- T-d1+++
- Ta-d1 (pśikład gaž mógu dwě figurje na samske městno,napśikład buźo drugi torm na f1)
- B-c4
- Sb-d7 (pśikład gaž mógu dwě figurje na samske městno,napśikład buźo drugi kónik-skokaŕ na f6 )
- e4
- e8D
- axb5
- 0–0
- 0-0-0
Mat wobźěłaś
Mat jo, gaž pśeśiwnik ma šach a daniž njamóžo daś pśed krala žednu figuru daniž graś z kralom. To jo kóńc partyje. Chto jo dał mat, ten jo dobył. Kóńc partyje móžo byś teke remiza. Gaž nichten njejo dobył.
Žrědła wobźěłaś
- Nimska wikipedija
- Česka wikipedija
- Grajom šach za klub 30 lět