Carny baz
| |
| Carny baz (Sambucus nigra) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Asteridy Euasteridy I | |
| pórěd: | (Dipsacales) |
| swójźba: | hsb:Pižmonkowe rostliny (Adoxaceae) |
| rod: | Baz[1][2] (Sambucus) |
| družyna: | Carny baz |
| wědomnostne mě | |
| Sambucus nigra | |
| L. | |
Carny baz (Sambucus nigra) jo rostlina ze swójźby pižmonkowych rostlinow (Adoxaceae).
Wopis wobźěłaś
Carny baz jo kerk abo małki bom, kótaryž dośěgnjo wusokosć wót 3 až do 7 (9) m.
Gałuzy su zrownane abo wobłukaśe wen pśewisujo.
Łopjena wobźěłaś
Pśeśiwo stojece łopjena su pjerinate, dłujko wogonkate, na dolnem boku namódry zelene a wobstoje zwětšego z 5 až do 7 dłujkojśe-jajojtych, 5-10 cm dłujkich, 3,5 cm šyrokich, śańko zubatych, pśisamem sejźecych łopjeńkow. Pśi rozšurowanju aromatiski wónjaju.
Kwiśonki wobźěłaś
Kwiśo wót maja až do junija. Małke, šlapkaśe płone, gódnje wónjajuce kwiśonki stoje w až do 8 cm šyrokich wokołkowych kisćach. Krona jo kólaskata, běła abo póžołta.
Kwiśonki se wót muchow a brucykow woprošuju. Ale proški se zwětšego wót wětša rozšyrjona, tak až ako wuwołaŕ někotarych alergijow płaśe.
Płody wobźěłaś
Płody su cerwjeno-carne, jědne, kulowate packate płody, kótarež cesto se jagody pomjenjuju. Wóni dośěgnu tłustosć wót 3 až do 4 mm. Jich wogonki su swětłocerwjene. Mězga jo purpurcerwjena.
Zdrjałe płody se wót ptaškow jěźe.
Stojnišćo wobźěłaś
Rosćo w žywych płotach a w bogatych na zelu, włožnych lěsach a drjebiznowych městnach.
Rozšyrjenje wobźěłaś
Rostlina jo w pśisamem cełej Europje rozšyrjona. Ale teke w Małkej Aziji a w Kawkazu wustupujo.
Wužywanje wobźěłaś
Kwiśonki a płody se pśeśiwo kataroju a drugim bólosćam dychańskich puśow, ale teke pśeśiwo zymnicy wužywaju.
Mytologija wobźěłaś
Pśi Germanach jo był wósebnje swěta, pśeto ako domacny kerk jo złe duchy zagnaś měła. Jeje nimske mě Hollunder cesći Frau Holle.
Nožki wobźěłaś
- ↑ Starosta: Dolnoserbsko-nimski słownik, Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch, Bautzen 1999, ISBN 3-7420-1096-4, bok 69
- ↑ W internetowem słowniku: Holunder
Žrědła wobźěłaś
- Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, bok 362 (nim.)
- Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, bok 462 (nim.)
Eksterne wótkaze wobźěłaś
- Carny baz. W: FloraWeb.de. (nim.)
- Rozšyrjeńska kórta za Nimsku pśi Floraweb (nim.)