Cerwjeny janowy krick

Cerwjeny janowy krick

Cerwjeny janowy krick (Ribes rubrum)
systematika
Domena	Eukaryoty
Swět	Rostlinstwo
	Eudikotyledony Jědrowe eudikotyledony
pórěd:	(Saxifragales)
swójźba:	Hendryškowe rostliny (Grossulariaceae)
rod:	Janowy krick (Ribes)
pódrod:	Janowy krick (Ribes)
družyna:	Cerwjeny janowy krick
wědomnostne mě
Ribes rubrum
L.

Cerwjeny janowy krick abo běły janowy krick (Ribes rubrum) jo kerk ze swójźby hendryškowych rostlinow.

Běły janowy krick (Ribes rubrum)

Ilustracija

Sušonej cerwjenej janowej kricka

Wopis

Cerwjeny janowy krick jo rowny, krickaty, w lěśe zeleny nanophanerophyt bźez štapcow, kótaryž wusokosć wót 1 až do 2 metrowu dośěgnjo. Młode wurostki su lažko kósmate a ze załzami wobsajźone. Škóra staršych gałuzow jo cerwjeno-bruna až šero-carna. Pupki su jajojte a maju chlimpate pupkowe spjerchliny.

Łopjena

Měnjate listowe łopjena su pó wobcerbje kulojte, dłujko wogonkate, 4 až 10 centimetrow dłujke a až do 7 (8) centimetrow šyroke. Wóni su tśi- až pěślapate a na spódku wutšobojte abo pśirězane. Łopjenowe lapy su tupe a na kšomje gropnje rězane. Łopjenowy dolny bok jo w młodosći krotko-meškowje kósmaty, pózdźej goły. Łopjenowy wogonk jo něźi tak dłujki kaž łopjeno a rowno tak cystozeleny.

Kwiśonki

Kwiśo wót apryla až do maja. Kwiśonki su dwójorodnikojske, nazeleń žołte abo teke cerwjenojte barwjone a pó styrich až wósymjoch w na zachopjeńku rownych, pózdźej ako wobłuk dołoj wisecych granach rědowane. Keluchowy bjacharik jo kołoformowje rozšyrjony. W jogo nutśikownem jo pěśrožkata, wugjarbjana rinka. Keluškowe łopjeńka su gołe, zelenojte abo nabrunje cerwjene barwjone, pó źělach cerwjenje dypkate, łopatkowe a někak dwójce tak dłujke kaž žołtojte kronowe łopjeńka. Prošnikowe połojcy su pśez pódlejšonu prochowu nitku źělone a lažko rozpěrane.

Jagody

Jagody maju pśeměr wót 6 až do 7 milimetrow, su kulojte, cerwjene abo běłe, wótergi teke rožojte, transparentne a wopśimjejo mnogolicbne semjenja. Płod jo jědny, mězgojty a ma aromatiski, kisałkojty słod. Wóni wót junija dozdrjaju.

Někotare sorty maju žołtojte abo nazeleń běłe jagody.

Genetika

Chromosomowa licba jo n = 8.

Synonymy

Dalše wědomnostne mjenja su

• Ribes sativum Syme
• Ribes sylvestre (Lam.) Mert. & W.D.J. Koch
• Ribes vulgare Lam.

Stojnišćo

Wón jo wjelgin rědki w niwowych lěsach , wudrjeńcach, kerčinach a na rěčkach . Ma lubjej mokšu, běłoglinowu, wutkatu zemju.

Rozšyrjenje

Cerwjeny janowy krick jo w pśisamem cełej Europje rozšyrjony. Źiwy wustupujo jano w Belgiskej, Nižozemskej, Francojskej, Nimskej a Italskej, w zbytnej Europje je z kultury wóźiwjowany.

Wužywanje

Zdrjałe płody cerwjenego janowego kricka se za wujuškowanje a pśigótowanje marmelady a pudinga wužywaju abo syrje jěźe.

Žrědła

• Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, bok 776, z wědomnostnym mjenim Ribes silvestre a ze synonymoma Ribes rubrum, Ribes sativum (nim.)
• Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, bok 274 (nim.)
• Gunter Steinbach (Hrsg.): Strauchgehölze (Steinbachs Naturführer). Mosaik Verlag GmbH, München 1996, ISBN 3-576-10560-3. (pó nimskej wikipediji)
• Meyers Taschenlexikon Biologie, In 3 Bänden, 2. zwězk, ISBN 3-411-12023-1, bok 55 (nim.)
• Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, bok 406, w nastawku wó górskem janowem kricku (Ribes alpinum) ako pódobna družyna. (nim.)
• Steinbachs Großer Pflanzenführer, ISBN 978-3-8001-7567-3, bok 296 (nim.)

Eksterne wótkaze

• Cerwjeny janowy krick. W: FloraWeb.de. (nim.)

Sad

ananas • aprikoza • awokado • banana • brěška • carnica • citrona • curuba • dorničałka • durian • etrog • figa • grapefruit • granatowe jabłuko • guawa • hendryška • hurmi kaki • jabłuko • jackfruit • kaki • karambola • kiwi • kiwano • kšuška • kumkwat • kwětla • limeta • litśi • malina • mandarina • mandla • mango • marakuja • maruša • naši • oliwa • ostružina • papaja • paw-paw • pitahaya • oranža • pomelo • pogjarzlina • rambutan • janske jagodki (běłe, cerwjene, carne) • ringlota • slěwka • tamarillo • třěšeń • słynica • winowa jagodka • wišnja