Ameriski buk
| |
| Ameriski buk (Fagus grandifolia) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Rosidy Eurosidy I | |
| pórěd: | (Fagales) |
| swójźba: | Bukowe rostliny (Fagaceae) |
| pódswójźba: | Fagoideae |
| rod: | Buk[1][2] (Fagus) |
| družyna: | Ameriski buk |
| wědomnostne mě | |
| Fagus grandifolia | |
| Ehrh. | |
| Kórta | |
| |
| Rozšyrjenje ameriskego buka | |
Ameriski buk (Fagus grandifolia, syn. F. americana, F. ferruginea) jo bom z roda bukow (Fagus) znutśika swójźby bukowych rostlinow (Fagaceae).
Wopis wobźěłaś
Ameriski buk jo w lěśu zeleny bom, kótaryž dośěgnjo wusokosć wót 20 - 30 m a ma gładku, slobrošeru škóru.
Łopjena wobźěłaś
Schódnje zarědowane jadnore listowe łopjena su jajowate abo wušćurnje jajowate ze zubatej kšomu. Jich dłujkosć wucynje 60-120 mm, šyrokosć 25-75 mm, dłujkosć wogonka 4-12 mm. Górny bok jo błyšćece módrozeleny, dolny bok pitśku swětlejšy.
List se wubarwi w nazymje do złotožołtych až kóžobrunych nuansow a se pótom wótchytujo.
Kwiśonki wobźěłaś
Ameriski buk jo jadnodomny kuždy za se rodny (monözisch), toś twóri žeńske ale teke muske kwiśonki na tej samskej rostlinje. Toś te se w rozdźělnych, skerje njenadpadnych kwiśonkowych stołkach z łopjenami na młodych wurostach jawje, muske kwiśonki w gustych, wisecych promjenjach, žeńske kwiśonki zrownane w 4-zapadakowej wobalce, kótaraž se z wodrjewjenym płodowym gjarnyškom (Cupula) nastanjo.
Cas kwiśenja jo wót apryla až do junija.
Woprošenje se powšyknje pśez wětš pśewjaźo (anemofilija).
Płody wobźěłaś
Ako płody se něźi 2 cm dłujke wórjechy twórje, bukowicki. Toś te zdrjaju w septembrje až oktobrje. Sejźe zwětšego pó dwěma w płodowym gjarnyšku gromaźe, pśez což typiske tśigranjata forma nastanjo.
Wórjechy se wót zwěrjetow rozšyrjaju (coochorija).
Rozšyrjenje wobźěłaś
Rosćo we pódzajtšnej pódpołnocnej Americe wót Kanady na pódpołnocy až ke górskim rowninam Mexika na pódpołdnju, w gustych lěsach abo ako měšany lěs wót płonego kraja až na něźi 1000 m wusoku.
Zwenka jogo domacnych stronow rozšyrjenja se ameriske buki jano rědko kultiwěruju.
Wužywanje wobźěłaś
Ako parkowy bom se ameriski buk skerjej rědko wusajźujo. Pśi góźbje se ako bonsaj sajźijo.
Ćežke, twarde drjewo se w parketowem a meblowem twarjenju, za kontainery, drjewowe přimadła a wšelake pśedmjaty k wužywanju wužywa.
Wobrazowa galerija wobźěłaś
-
Łopjeno a wócynjona płodowa kapsla z bukowickami -
Škóra -
Bonsai, 28 lět stary
Nožki wobźěłaś
- ↑ Starosta: Dolnoserbsko-nimski słownik, Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch, Bautzen 1999, ISBN 3-7420-1096-4, bok 84
- ↑ W internetowem słowniku: Buche
Literatura wobźěłaś
- Botanica - Das Abc der Pflanzen. 10000 Arten in Text und Bild; Tandem Verlag (2003) 3-8331-1600-5|ISBN 3-8331-1600-5
- Roloff/Bärtels: Flora der Gehölze. Bestimmung, Eigenschaften, Verwendung. 3. Auflage; Ulmer Verlag, Stuttgart (2008) ISBN 978-3-8001-5614-6
Žrědła wobźěłaś
- Ameriski buk pśi Baumkunde.de (nim.)
- Ameriski buk pśi Flora Of North America (eng.)
- Erhardt, Götz, Bödeker, Seybold: Zander - Handwörterbuch der Pflanzennamen. 17. Auflage; Ulmer Verlag, Stuttgart (2002) ISBN 3-8001-3573-6
Wótkaze wobźěłaś
- Rozšěrjenska mapa družiny při Flora Of North America (eng.)
- Ameriski buk při GRIN (eng.)