Wulki mak
Mack (Papaver rhoeas)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
  Eudikotyledoneny
pórěd: (Ranunculales)
swójźba: Makowe rostliny (Papaveraceae)
pódswójźba: Papaveroideae
rod: Mak[1][2] (Papaver)
družyna: Mack[3]
wědomnostne mě
Papaver rhoeas
L.
Wobźěłaś
p  d  w

Mack[3] (Papaver rhoeas) jo rostlina ze swójźby makowych rostlinow (Papaveraceae). Dalšnej ludowej mjeni stej: źiwy mack[3], pólski mack[3].

Makowišćo
Makowe kćenje
Makowa kwiśonka
Ilustracija

Wopis wobźěłaś

Mack jo jadnolětna, pśilěgawje abo wótstojece kósmata rostlina, kótaraž dośěgnjo wusokosć wót 70 cm (30-90 cm) a šyrokosć wót 30 cm. Ceła rostlina wopśimjejo běłu mlocnu mězgu.

Kijaški su rowne.

Łopjena wobźěłaś

Swětłozelene łopjena su pódłujke, pjerinate ze zubatymi wótrězkami, dolne su kijaškojśe šwižnjone, górne su sejźece.

Kwiśonki wobźěłaś

Wón kwiśo wót maja až do julije. Šklickate kwiśonki su na kóńcu stojece, cerwjene, dośěgnu šyrokosć wót 5 až do 8 (10) cm. 2 zelenje keluškowej łopjeńce stej šćeśinate kósmate malsnje padajuce. 4 šarlachcerwjene kwiśonkowe łopjeńka dośěgnu dłujkosć wót 4 cm a maja carny flak na spódku kwiśonki. Kwiśonki su typiske proškowe kwěty bźez nektara. Nadbytk proška pśiwabiju insekty za woprošenje.

Sorty Shirley-serije maju kwiśonki w slědujucych barwach: cerwjene, rožojte, běłe abo samo dwójobarwne.

Sorta 'Mother of Pearl' ma šere, rožojte abo módrowioletne kwiśonki.

Eksistěruju teke sorty z połnjonymi kwiśonkami.

Płody wobźěłaś

Płod jo naga, kulojta tobołka, kótaraž dośěgnjo dłujkosć mjazy 1 a 2 cm a jo jaden abo dwa raza tak dłujki kaž šyroki. Semjenja su małe, nerkoformowe, śamnobrune. Semjenja buchu z pomocu wětša rozšyrjone.

Stojnišćo wobźěłaś

Wón rosćo na trajdowych pólach, wótpadnišćach, drogowych kšomach, terenach dwórnišćow. Ma lubjej lětośopłe, zwětšego kalkate glinowe zemje.

Rozšyrjenje wobźěłaś

Mack jo pśisamem swětodaloko rozšyrjony.

Substancy wobźěłaś

Rostlina wopśimjejo isochinolin-alkaloidy. W kwiśonce mimo anthocyanow su sliny.

Pódobne družyny wobźěłaś

Eksistěruju někotare pódobne družyny:

  • Sewny mak (Papaver dubium) ma kwiśonkowe łopjeńka z dłujkosću wót 1-2 cm.
  • Bastardowy mak (Papaver hybridum) ma šćeśinaty, jajowaty abo kulojty płod; rosćo rědko na glinjanych a pěskowych pódach.
  • Mały mak (Papaver argemone) rosćo na małokalkate zemjach, trajdowych pólach a pěskowych zemjach.

Nožki wobźěłaś

  1. Starosta: Dolnoserbsko-nimski słownik, Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch, Bautzen 1999, ISBN 3-7420-1096-4, bok 222
  2. W internetowem słowniku: Mohn
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 W internetowem słowniku: Klatschmohn

Žrědła wobźěłaś

Eksterne wótkaze wobźěłaś

 
Commons