Arnošt Muka: Rozdźěl mjazy wersijami

 

== Žywjenje ==

Arnošt Muka jo se naroźił na 10.03.1854 w Górnej Łužycy we jsy Wjeliki Wósyk pśi [[Biskupicy|Biskupicach]]. Wón jo był syn Jurija Muki (1824-1875) a maśerje Marije Muki (1832-1894). Wót 1866 do 1874 jo wuknuł na gymnaziumje w Budyšynje. 1869 jo zastupił do serbskego gymnazialnego towaristwa "Societas Slavica Budissinensis". Tam jo organizěrował wulět do [[Błota|Błotow]]. Z tym Muka jo se z Dolneju Łužycu wopóznał. How wón jo słyšał k prědnemu razoju [[dolnoserbšćina|dolnoserbsku]] rěc a dolnoserbske spiwy. Jo wiźeł teke drastwy Dolnych Serbow a płonu pěskowatu krajinu. Jo se zmakał z pśijaznymi luźami w Dolnej Łužycy. Na to wón jo nawuknuł rěc Dolnych Serbow. W lěśe 1874 jo kóńcył gymnazialne kubłanje.

 

 

== Statkowanje ==

Arnošt Muka jo nejwuznamnjejšy sorabist staršeje generacije a jo był wjelebocny spěchowaŕ serbstwa. Dłujke lěta jo był funkcionaŕ [[Maćica Serbska|Maćice Serbskeje]], wót 1904 cesny cłonk a wót 1922 jeje cesny pśedsedaŕ. Wót 1880 jo był teke cłonk Maśice Serbskeje. W lětach wót 1882 do 1907 jo źěłał ako redaktor "Łužice" a wót 1894 do 1932 ako redaktor "Časopisa Maćicy Serbskeje". Pó smjerśi Smolerja a Hórnika jo Muka był nacolna wósobina narodnego gibanja a jo zastupował pozicije antiimperialistiskeje demokratije. Pśez cełe žywjenje jo wón we wukraju pjenjeze zběrał za zaměry Serbow. Głownje źěkowane jogo pomocy jo se [[Serbski dom]] natwarił a 1904 wótewrěł. Dalšny statk Muki jo zarědowanje serbskeje etnografiskeje wustajeńce w [[Drježdźany|Drježdźanach]] 1896, ako jo zjawnje dokumentěrowała eksistencu Serbow a jo wugranjała wólu Serbow swóju kulturu a rěc zdźaržaś w casu antiserbskeje šćuwańce w imperialistiskej [[Nimska|Nimskej]]. Prědny wětšy rezultat Mukowego zběrańskego a slěźeńskego źěła jo było wózjawjenje "Statistki Serbow" z nadrobneju etnografiskeju kórtu w lětach 1884-1886 w "Časopisu Maćicy Serbskeje". W toś tej statistice jo Muka wšykne serbske wósady Dolneje a Górneje Łužyce dokradnje wopisał, ale teke stawizny namócneje germanizacije a woboranja serbstwa w jadnotliwych jsach. Toś tym antiimperialistiskim wótmyslenjam su teke słužyli jogo onomastiske slěźenja, wjele studijow wó městnostnych, stroninych a wósobowych mjenjach w serbskich stronach abo w južo germanizěrowanych, něga serbskich, regionach. Wažne źěła togo wobłuka su: "Serbske městnostne mjena a jich wuznam" (Slavia Occidentalis 1923-26); "Bausteine zur Heimatkunde des Kreises Luckau" (Luckau 1918); "Serbske ležownostne mjena a jich woznam" Slavia Occidentalis 1927, 1929); "Přinoški k stawiznam přeněmčenych stron Delnjeje Łužicy" (CMS 1911). Ako jo w lěśe 1886 "[[Towaristwo wjercha Jabłonowskego]]" w Lipsku wupisało wuběźowanje wó spisanje dolnoserbskeje gramatiki w pśirownowanju z górnoserbskeju, stej Mjertyn Moń, kenž jo póchadał z [[Turnow]]a a jo tencas był wucabnik na realnem gymnaziumje w Eislebenje, a Arnošt Muka swójo źěło wó toś tej temje zapódałej. Wót Muki pśedpołožone źěło jo se dnja 4. apryla 1887 z mytom wuznamjeniło. Styri lěta pózdźej jo pón samske towaristwo źěło ako dolnoserbsku gramatiku pód nadpismom "Historische und vergleichende Laut- und Formenlehre der niedersorbischen (niederlausitzisch-wendischen) Sprache" wudało (616 bokow). Gramatika Muki glěda na tegdejšy nałog rěcy a jo historiske orientěrowanje. Togodla jo měła to teke wjelicki wliw na pisanu dolnoserbsku rěcu. Pak gramatika njejo měła jano wliw na górnoserbsku rěc, ale teke a druge [[słowjańske rěcy]]. Wjerašk wědomnostnego źěła Arnošta Muki jo pak był wjeliki tśizwězkowy "Słownik dolnoserbskeje rěcy a jeje narěcow", kótaryž jo wujšeł w lětach 1911 do 1928. W njom jo bogaty a wobšyrny słowoskład zdźaržany, syntaksa a frazeologija stej wobjadnanej a hyšći k tomu jo w njom wjelika encyklopedija Dolnych Serbow. Muka jo teke był etnograf a folklorist, jo wudawał ludowe pěsnje a pśisłowa, jo pśedstajał socialne struktury wobydlarstwa jadnotliwych jsow a jo pódał wuznamne fakty za ludowědne slěźenja. Wón jo wózjawił cełu mań studijow wó staršych rěcnych pomnikach a jo edicije takich pomnikow pśigótował. Wón jo napisał nastawki wó jadnotliwych zjawjenjach tegdejšeje serbšćiny a tež wobšyrne studije wó [[drjewjanopołobšćina|drjewjanopołobšćinje]] a klasiskich rěcach. Za jogo statkowanja su Muku wšakorake akademije a wědomnostne towaristwa ako cłonka pśiwzeli a su jomu rědy a myta pósćili.

 

== Wuznamjenjenja ==

Arnošt Muka jo dostał St.-Sava (1893), ruski Sankt-Stanislaus (1900), Danilo-rěd (1906), ruski St.-Annenine-rěd (1914) a saksojske Albrechtowe (1916). W Chóśebuzu jo droga "Ernst-Mucke-Straße" pó njom se pomjenjowała a w Budyšynje jo droga "Doktor-Ernst-Mucke-Straße" pó Muce se pomjenjowała.

 

== Twórby ==

* De dialectis Stesichori, Ibyci, Simonidis, Bacchylidis aliorumque poetarum choricorum cum Pindarica comparatis. disertacija, uniwersita Lipsk, 1879

* Statistika łužiskich Serbow. sebjenakładnistwo, Budyšin 1884–1886; 5. nakładow mjazy nadpismom Serbski zemjepisny słowničk. Budyšinje 1927; nowy śišć: Domowina-nakładnistwo, Budyšyn 1979

{{commonscat}}

* http://de.wikipedia.org/wiki/Arno%C5%A1t_Muka

* http://www.museum.sorben.com/muka/

* http://books.google.de/books?id=LpXAkq3-_ucC&dq=Arnost+Muka&printsec=frontcover&source=bl&ots=D8Gu8zSzes&sig=4q_mVTyj6-73WJDGrhqNvXsLNQs&hl=de&ei=t69ESqDQDJK1sgbjl9gZ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=6

 

{{DEFAULTSORT:Muka, Arnost}}

[[Kategorija:Serb]]

[[Kategorija:Rěcywědnik]]