Organiska chemija: Rozdźěl mjazy wersijami
Inhalt gelöscht Inhalt hinzugefügt
S 9 wersije |
wujśpjonk importěrowanja |
||
Rědka 1:
[[Image:Urea.png|thumb|Chemiska struktura mokśa]]
[[Image:Urea-3D-vdW.png|thumb|3D struktura mokśa]]
'''Organiska chemija'''
Chemija se rozrědujo tradicionalnych pśicynow dla na organisku a [[anorganiska chemija|anorganisku chemiju]]. K dalšnemu rozrědowanjeju na fyzikalnu, analytisku, technisku atd. chemiju jo dojšło akle po 1890.
Historiski su licyli do organiskeje chemije wšykne maśizny, kótarež mógu twóriś jano (žywe) organizmy, a do anorganiskeje chemije te, ako nježywy swět natwarjaju.
Wědomnostniki su se tegdy myslili, až jo za twórjenje organiskich maśiznow wěsta žywjeńska móc notna.
Pó tom, až jo 1828 Friedrich Wöhler zgótował mokś ako organisku maśiznu z anorganiskego zwězanja ammoniumcyanata (NH4OCN), su granice mjazy maśiznami z nježyweje a žyweje pśirody splěli.
Źinsa wěmy, až žywe stwórjenja teke wjele anorganiskich maśiznow gótuju, mjaztym až móžomy w laborje syntetizěrowaś pśisamem wšykne organiske maśizny.
Weto jo rozrědowanje zmysłapołne, dokulaž se mechanizmy reakcijow a struktury maśiznow w anorganice a organice wjeleserje rozeznawaju.
Źinsa wopśimjejo organika wšykne zwězanja wuglika z drugimi elementami. Jo jich wušej 17 mil. zwězanjow, a to hyšći njejsu wše!
Módrina (HCN), wuglikowa kisalina a jeje soli, cyanidy a karbonaty, se pak licytej k anorganice swójeje struktury dla.
To wósebne na wugliku jo, až ma styri walencowe elektrony. To su elektrony na wenkownej cerje (orbiśe) elektronoweje wobalki, kótarež su głownje zagronite za wězby mjazy atomami.
Wuglik móžo togodla wutwóriś njepolarne [[chemiska wězba|wězby]] z jadnym, dwěma, tśimi abo styrimi wuglikowymi atomami. Z tym mógu nastaś linearne abo roznogate, dłujke abo krotke wuglikowe rjeśaze.
Ze lichymi walencowymi elektronami se nejcesćej zwěžo wóźik, ale teke elementy ako kislik, syrik, dušyk abo fosfor.
To wujasnijo pśewšo wjeliku mań organiskich [[molekul|molekulow]].
Zakładne maśizny za syntetizěrowanje pśisamem wšyknych organiskich zwězanjow se źěłaju ze zemskego płuna a wóleja.
Techniski wažne wobłuki organiskeje chemije su plasty, laki, barwy a lipki.
[[Category:Chemija]]
[[af:Organiese chemie]]
[[ar:كيمياء عضوية]]
[[zh-min-nan:Iú-ki hoà-ha̍k]]
[[bs:Organska hemija]]
[[bg:Органична химия]]
[[ca:Química orgànica]]
[[cs:Organická chemie]]
[[da:Organisk kemi]]
[[de:Organische Chemie]]
[[el:Οργανική Χημεία]]
[[en:Organic chemistry]]
[[es:Química orgánica]]
[[eo:Organika kemio]]
[[fa:شیمی آلی]]
[[fo:Lívrunnin evnafrøði]]
[[fr:Chimie organique]]
[[fur:Chimiche organiche]]
[[gl:Química orgánica]]
[[ko:유기화학]]
[[hy:Օրգանական քիմիա]]
[[hr:Organska kemija]]
[[id:Kimia organik]]
[[ia:Chimia organic]]
[[it:Chimica organica]]
[[he:כימיה אורגנית]]
[[ka:ორგანული ქიმია]]
[[la:Chemia Organica]]
[[lv:Organiskā ķīmija]]
[[lb:Organesch Chimie]]
[[lt:Organinė chemija]]
[[hu:Szerves kémia]]
[[mk:Органска хемија]]
[[ms:Kimia organik]]
[[mn:Органик хими]]
[[nl:Organische chemie]]
[[ja:有機化学]]
[[no:Organisk kjemi]]
[[nn:Organisk kjemi]]
[[pl:Chemia organiczna]]
[[pt:Química orgânica]]
[[ro:Chimie organică]]
[[ru:Органическая химия]]
[[scn:Chìmica urgànica]]
[[simple:Organic chemistry]]
[[sk:Organická chémia]]
[[sl:Organska kemija]]
[[sr:Органска хемија]]
[[sh:Organska kemija]]
[[su:Kimia organik]]
[[fi:Orgaaninen kemia]]
[[sv:Organisk kemi]]
[[ta:கரிம வேதியியல்]]
[[th:อินทรีย์เคมี]]
[[vi:Hóa hữu cơ]]
[[uk:Органічна хімія]]
[[zh:有机化学]]
| |||