Wersija z 8. nowembra 2009, 22:17 wobźěłaś Derbeth (diskusija \| pśinoski) 829 Bearbeitungen SKeine Bearbeitungszusammenfassung ← pśedchadna změna		Wersija z 13. nowembra 2009, 01:00 wobźěłaś wótwrośiś Derbeth (diskusija \| pśinoski) 829 Bearbeitungen S rěcne korektury Pśiduca změna →
Rědka 3: == Familija == Handrij Zejler jo se naroźił ako syn chudego budkarja a studnjarja Jana Zejlera. Južo jogo starki Jan Jakub Zejler (1746 naroźił) jo śěgnuł z Bolborca do Słonego Baršća, źož won jo se ženił Pětru Rjenču. Ze ženja su dostali tśi źiśi: Jan, Hana a Michał. Jan Zejler jo se naroźił dnja 30.11.1767 a zemrěł dnja 26.9.1844; won jo se zalubował do Marje (13.4.1773-18.8.1847). Zgromadnje wonej stej teke měłej tśi ~~ziśi~~źisi: nejpjerwjej Handrij (1804), pótom źowku Marju a syna Jan Michał (1806-1811). Wjas Słony Baršć jo měła wjele kraja: 350 hektarow a w lěśe 1837 jano 148 luźi tam jo bydliło, a to 86 ewangeliskich a 62 katolskich. Burske žywjenje, wuska zwězanosć z rolu, rolnikarske źěła a swěźenje su wobwliwowali mysli wobydlarjow w takem casu. Su dostali swój wuraz w jich wobraznej serbskej rěcy. To jo był swět, w kótarymž Handrij Zejler jo narostał. Jogo bajki wobrazuju burske žywjenje a serbske ludowe spiwy su dalej pěstowali a spěchowali jano z nejwěstym spiwarjom. Rědka 19: Južo rany Zejler jo pśišeł do kontakta z idejami '''humanizma''' w swójom šulskem casu na Budyšyńskem gymnaziumje a jo se wót rozwijanju indiwidualizma rozsudnje wobwliwował. Lichota, rownosć a demokratija su byli póžedanja casa. Na gymnaziumje klasiska rěc jo se pěstowała nejdokradna. Nimska rěc jo se wužyła jano w nišych rědownjach a wucba jo wopśimjeła pisanje nastawkow, wuknjenje prawijenje, cytanje a zwucowanje w myslenju. Za tym až Handrij Zejler jo skóńcnje se rozsuźił za studium teologije, won jo pśišeł do Lipska 1825 za se zaběraś z wědomnosću ducha. How ideje słowjańskeje romantiki wot wósebnego identiskego filozofa Schellinga, po kótarejž stej pśiroda a duch identiskej, jogo su ~~zagorjeli~~zagórjeli. Romanika jo stojała za wójowanje wó totalnosć žywjenja, wo nabóžny kosmos. Luźi su rozwili lubosć za maminu rěc, ludowe spiwy, bajki, pśisłowa, žorty a swójsku kulturu. Pódla łužyskich lyrikarjow ako Fichte, Gustav Theodor Fechner, Hermann Lotze, Friedrich August Carus a teke lyrikarjowu B.A.Koethe a K.B.Stempel Handrij Zejler jo pisał wjele (wětšy part serbiskich) bajkow a ~~pěsnjow~~pěsni wob ~~swoj~~swój studijny cas. W tych won se chyla pśeśiwo starym konserwatiwnym kněžarskim warstam pśez pśirownanje z pśirodu a wopyta pomagaś serbskemu ludoju pśi namakanju swójskeje nacionalneje identifikacije. Bajki ako na pśikład [[Basni Handrija Zejlera\|“Pśeśiwnikam postupa”]] abo [[Basni Handrija Zejlera\|“Słyńco-lichota”]] (1848) wobźěłaju pśedewšym patriotiske mysle, kótarež su nastali pśez bergarske rewolucionarne gibanje w Nimskej w 19. stolěśu. Zejler jo se naźeł na socialne a nacionalne lichoty za swójogo luda. W bogatej licbje teke bajki su se pózdźej byli znate ako spiwy a su se skomponěrowali, na pśikład [[Basni Handrija Zejlera\|“Lubka leluja”]]. Hyšći mjaztym až swój studijny cas w '''Lipsku''' (1825-1829) won jo był nawjedujucy zastupnik serbskego studentskego zjadnośeństwa “Sorabija” a wudawaŕ ~~swojogo~~swójogo casnika “Serbska Nowina”, kótaryž jo se rukopisnje spisał. Stakim Handrij Zejler jo se wuwójował nejwušu dobru poziciju na uniwersiśe, což jogo jo pomagał serbski lud pódprěś – aktiwny ako redaktor a teke ze swojim basnistwom. Wopśimjeśa casnika su byli mjazy drugim wuslědki swojeje folkloristiskeje zběrki, slěźeńske wuslědki rěcneje wědomnosći a swójske basni. W lětach wot 37 lětow Zejler jo nastupił amt ako faraŕ 1835 we Łazu, to jo małe město w Gornej Łužycy w Saksej, kenž ma 6200 wobydlarjow. Łaz lažy jano 15km pódpołdnjowy ~~wot~~wót Worjejcow, ale licy k pódpołnocnem źěłoju wokrejsa Budyšyna. Handrij Zejler jo swojej łužyskej domowni zwěrny wóstał až do kóńca swójogo žywjenja a jo we Łazu załožył familiju. Wósebne pśijaśelstwo jogo jo zwězał ze synom wucabnikojskeje familiji, '''Jan Arnošt Smoler''' (1816-1884). Pózdźej Smoler jo był centralna wjednistwowa wósoba serbskego nacionalnego žywjenja a jo pśewzeł redakciju tyźenika wot Zejlera. We Łazu Handrij Zejler jo teke namakał burow, rucnikarjow a pśekupcow, kótarež jogo su wažyli dla swójich idejow a myslow, jogo su podprěli, cesćili a dowěrili. == Źěłabnosć ako lyrikaŕ == Wjerašk swójogo publicistiskego źěła jo był wudaśe tyźenika '''“Tydzenska Nowina”''' (wot 1842), kenž won jo nawjedował ako redaktor wót 1848. Handrij Zejler jo se teke wuzwólił ako pśedsedaŕ komiteja ~~wot~~wót serbskich patriotow a wědomnostnikow, kótarež su se zmakali za ~~pśigotowanje~~pśigótowanje swójskego wědomnostnego towaristwa. Po załoženju '''“Maśicu Serbsku”''' 1847 won jo był cłonk pśedsedarstwa. “Maśica Serbska” jo se była k nejwažnjejšych nakładnistwowych instituciji takego casa; wona jo se rozměła ako towaristwo za kubłanje serbskego luda a ako spěchowaŕ cełych serbskich kulturnych a wědomnostnych procowanjow a institucijow. Zejler jo pisał wušej 200 fabulow z etniskim-moraliskim a teke towarišnosć-kritiskim wopśimjeśim. Někotare takich fabulow won jo wózjawił w zběrce Maśiceje Serbski 1855. Dokulaž pśi wjele serbskich gibanjow a procowanjow nastaś njepóznaty jo se cesto wopokazało nuznje w politiskich pšašanjach, Handrij Zejler jo dłujko nastał njepóznaty a njewumarkowany. Rědka 62: Po smjerśi Zejlera (1871) profesor [[Arnošt Muka]] jo wudał wubraśe wót spisow Zejlera w styrich zwězkach mjazy 1883 a 1891. Cełycki pśistupnje jo Lucija Hajnec spis cynił ze zgromaźonymi spisami ze sedymi zwězkami, kótarež su se wudawali mjazy 1972 a 1996. Row sławnego serbskego lyrikarja pśebywa na kjarchobje we Łazu, ned za cerkwju. Pśez wjednistwo Domowiny a na iniciatiwje łazkich wobydlarjow pomnik k cesći Zejlera jo se natwarił dnja 30.8.1931 na naměsće we Łazu. W juliju 1999 město jo swěśiło ~~wotworjenje~~wótworjenje ~~wot~~wót '''Doma-Zejlera-Smolera'''. == Žrědła ==

Handrij Zejler: Rozdźěl mjazy wersijami