Mnichojstwo

Mnichojstwo jo wót asketiskich idealow formowana nabóžna praktika, z kótarejuž co mnich w tom, až se wót swěta wótwobrośijo a se swětnym celam wótrjaknjo, swójo žywjenje dopołnje danemu spirituelnemu celoju woprowaś. We wšakorakich nabóźninach eksistěruju wšakorake formowanja mnichojstwa, pśedewšym w buddhismje a kśesćijaństwje, teke w hinduizmje a daoismje, nic pak na pśikład w islamje.

Swěty Antonius, wót kótaregož se groni, až jo nan kśesćijańskego mnichojstwa

Póchad słowa

Słowo mnich se wótwóźijo wót grichiskego słowa μοναχός, monachos, kótarež jo wótwóźone wót grichiskego monos „sam“. To pak njewóznamjenijo, až jo mnich sam žywy, ale až jo jano na Boga wusměrjony žywy - na Boga samego wusměrjony. To wuswětlijo regula swětego Benedikta z Nursije (Kap. 1, „Družyny mnichow“).

Mnich resp. jogo žeński pendant, mnichowka, kněžnicka abo rědniska sotša, jo asketiski žywy cłonk nabóžniny, kótarež se nachylnje abo na cas swójogo žywjenja do słužby swójeje wěry stajijo.

Zasadne

Głowny zaměr mnichojstwa jo mystiske procowanje tenbocnje se zjadnośiś ze wšo wopśimujucym bogojstwom resp. dojśpijucy połnu nutśikownu proznosć njepósrědnje nazgóniś bogojsku transcendentnu realitu, kótaraž zwucone cłowjeske zamóžnosći dopóznaśa pśesega. Tomu celoju mógu słužyś na pśikład: meditacija, ekstatiska zagóritosć, bjatowanje, askeza, spót, marskanje se a techniki wójowanja.

Formy žywjenja

Sam abo gromaźe samotno

Mnich móžo byś žywy ako eremit abo anachoret sam za sebje pak blisko sedlišćow pak daloko w źiwiznje lěsow abo w samotnosći pusćiny. Irske a galiske mnichy su w 5. a 6. lětstotku wuběgnuli na wubocne kupy abo su se pśewóstajili mórju w małych cołnach. W Tibeśe daju se mnichy hyšći źinsa zamurjowaś do śamneje jamy z jano jadnučkeju źěrku za pódawanje piśa a jěźe.

Druge mnichy, tak pómnjenjone Koinobity, su w kloštarjach „zgromadnje žywe“ (= grichiski koinos bios).

Vita contemplativa a Vita activa

Ako Vita contemplativa se rozmějo w tradiciji Benedikta z Nursije mnichojski ideal wótśěgowanego žywjenja, pó kótaremž su južo buddhistiske mnichy w 5. lětstotku do Chr. a teke eremity w 3. a 4. lětstotku pó Chr. žywy byli. Vita contemplativa se pomina, aby mnich se wótwobrośił wót swětnych wěcow (na pśi. bogatstwo, cesć, móc a seks) a se pśiwobrośił Bogoju. Napśeśiwne zapśijeśe Vita activa wuzwignjo statkownu lubosć k blišemu.

Acedia contra ora et labora

Thailandske mnichy pśi pindabaśe ("chód wó wołomužnu")

W dožywjenjach prědnych kśesćijańskich samotarjow wopisujo Acedia, pógniłosć wutšoby abo ducha, wustatkowanja śěžkich myslow, kótarež wobgrozyju wósobinu a depresiju wuwołaju. Spisowaśel Evagrios Pontikos jo rozměł depresiju ako nadměru wobuze, žadanja a sytnosći. Pisał jo wó tšašnem wósłabjenju duchnych mócow, kótarež wjedu mnicha do błudnosći a jogo prócowanja zanicujo. Wuchadajucy ze žywjeńskich wašnjow swětego Antoniusa, su kśesćijańske mnichy wuwili program, w kótaremž stojtej źěło a bjatowanje w strowem poměrje napśeśiwo. Źěło jo šćitało mnicha pśed pśegnatym koncentrowanim na sebje samogo a jo słužyło dwěma celoma: pla bjatowanju mysli wězaś, aby do dali njewuběgali a k drugemu, aby mnichy zasłužyli, což za žywjenje trjebaju. Wjele buddhistiskich šulow wótpokazujo źěło a mnicham njejo dowolone aktiwnje pšosyś. Mógu jano braś, což se jim dobrowólnje dawa. W Zen-Buddhizmje jo źěło pak źěl prakse.

Wójowanje a wójna

Za tym ako su buddhistiske mnichy w Chinskej wupytnuli, až dłujka meditacija kšejnemu wobběgoju škóźi, jo mejstaŕ Bodhidharma na zakłaźe indiskeje techniki wójowanja wuźěłał pógibowański program za swóje mnichy, kótaryž jo se pózdźej ke Kung Fu wuwijał. Skóro su byli Kung Fu-mnichy woblubowane sobuwójowarje we wójowanjach wó móc lokalnych knězow a kejžorow.

Teke w orientalisko-kśesćijańskem mnichojstwje su nastali južo w pózdźejšej antice wobronite mnichojske rědy, kótarež su pódpěrali aleksandrinske biskupy pśi wójowanju napśeśiwo tatanjam a riwalizěrujucym kjacarstwam. Na kśesćijańskich idealach bazěrujuce wójowańske mnichojstwo (tempelowe ryśarje, rěd nimskich ryśarjow) bu za cas kśicnych wójnow jaden ze słupow pśi dobyśu a zašćitowanju swětego kraja.