Łatyńšćina

Łatyńšćina, teke łatyńska rěc jo wumarła, ale něźi pśecej wužywana rěc. Jo była zakładom wšych romaniskich rěcy. Źins se wužywa w kśesćijańskej liturgiji a we fachowych wurazach (biologija, lěkarstwo, filozofija atd.).

Lingua Latina Łatyńšćina
kraje	Katolska cerkwja, Vatikańske město
powědarje	wumarła rěc
znamjenja a klasifikacija
klasifikacija	Indoeuropske rěcy Italiske rěcy Łatyńšćina
oficielny status
oficielna rěc	Vatikańske město
rěcne kody
ISO 639-1:	lt
ISO 639-2:	lat
ISO 639-3 (SIL):	ltn
Wikipedija

Fonetika

Wokale a diftongi

Łatyńšćina ma pěś krotkich (a, e, i, o, u) a pěś dłujkich (ā, ē, ī, ō, ū) wokalow. Krotke wokale se bźez diakritiskich znamješkow pišu, mjaztym až dłujke wokale se ze znamješkom ¯ pišu.

Mimo togo ma styri diftongi: ae, oe, eu, au.

Konsonanty

Konsonant c se ako k wugroni. Změna wugronjenja pśed wokaloma "e" a "i" jo se pózdźej stało.

Gramatika

Łatyńšćina ma wjelgin kompleksnu gramatiku.

Substantiwy

Substantiwy maju tśi genuse na rozdźěl wót romaniskich rěcow. Mimo togo maju šesć padow, kótarychž formy wótwisuju wót numerusa (gramatiskego cysła) a klasy deklinacije.

Rozeznawa se pěś deklinacijow:

• prědna abo a-deklinacija
• druga abo o-deklinacija
• tśeśa abo měšana deklinacija
• stwórta abo u-deklinacija
• pěta abo e-deklinacija.

Adjektiwy

Adjektiwy se w genusu, numerusu a paźe pó substantiwje złožuju. Pśi nich jano tśi deklinacije klasy wustupuju.

• bona "dobra" - žeńska forma se pó prědnej deklinaciji skłonjujo.
• bonus "dobry", bonum "dobre" - muska a srjejźna forma se pó drugej deklinaciji skłonjujo.
• fēlīx - se pó tśeśej deklinaciji skłonjujo.

Wjele adjektiwy se mógu stopnjowaś. Komparatiwne kóńcowki su -ior (za žeński a muski genus) a -ius (za srjejźny genus), mjaztym až superlatiw ma kóńcowki -issim/us/-um/-a. Adjektiwy na -er maja wariantu -rim/us/-um/-a, mjaztym až adjektiwy na l maja -lim/us/-um/-a.

Někotare, cesto wužywane adjektiwy maja njeregularne formy.

• bonus "dobry", melior, melius "lěpšy", optimus "nejlěpšy";
• malus "špatny", peior, peius "špatnjejšy", pessimus "nejšpatnjejšy";
• māgnus "wjeliki", māior, māius "wětšy", maximus "nejwětšy";
• parvus "małki", minor, minus "mjeńšy", minimus "nejmjeńšy";
• multi "wjele", plūrēs, plūra "wěcej", plūrimī "nejwěcej".

Pronomeny

Pśi pronomenach jano tśeśa wósoba ma rozdźělne formy pó genusu, mjaztym až druge wósoby njamaju taki rozdźěl.

Werby

Werby maja młogolicbne formy.

Rozeznawa se pěś konjugacijow:

• ā-konjugacija
• ē-konjugacija
• měšana konjugacija
• ī-konjugacija
• i-konjugacija

Žrědła

• Kauderwelsch Band 176, Latein Wort für Wort, 1. nakład, 2004, ISBN 3-89416-354-2
• J.M. Stowasser, M. Petschenig, F. Skutsch: Lateinisch - deutsches Schulwörterbuch, 1994, ISBN 3-486-13405-1

Wótkaz

 Commons: Łatyńšćina – Zběrka wobrazow, widejow a audio-datajow