Mjertyn Moń

Mjertyn Moń, nim. Martin Moyn (roź. 24. januara 1848 w Turnowje, w Dolnej Łužycy; wum. 4. septembra 1905 w Eislebenje) jo był dolnoserbski wucabnik, ludowědnik a rěcywědnik.

Wón jo se ako syn bura Hanza Monja z Turnowa pla Picnja naroźił. Pó konfirmaciji jo woglědał do gymnaziuma Friedricha Wilhelma w Chóśebuzu do lěta 1870. Pón jo wón studěrował klasisku filologiju w Lipsku a wót zymskego semestra 1872 / 1873 teke w Halle. Wón jo tam w oktobrje 1875 eksamen złožył. Ze zachopjeńkom zymskego semestra 1875 jo wón zachopił probowe lěto ako wědomnostny pomocny wucabnik na gymnaziumje w Seehausenje w Altmarku. Wót 1876 jo źěłał w Eislebenje a jo tam wóstał pśisamem 30 lět wucabnik, daniž jo 1905 w starstwje 57 lět zemrěł.

Jogo syn Arnošt Moyn (roź. 3. septembra 1878), kótaryž jo chójźił do gymnaziuma Martina Luthera w Eislebenje, jo dostał wob cas Prědnej swětowej wójny w rěźe hawptmana Zeleznu Kśicu 1. rěda. Wón jo wumrěł 12. decembra 1945 ako oberst.

Wědomnostna źěłabnosć

W lichem casu jo Mjertyn Moń rad drogował pódobnje ako Arnošt Muka pó Dolnej Łužycy a jo pśi tom pisał drogowański dnjownik. Wón jo zapisował ludowědne a rěcne wósebnosći a teke kritiske wobglědowanja politiskich a towarišnostnych wobstojnosćow. Jo dokumentěrował teke dolnoserbsku rěc we jsach wokoło Plesowa, w regionje, kótaryž jo Arnošt Muka w 1880tych lětach južo za pśenimcowany měł.

Mjertyn Moń jo był w 1880 jaden ze sobuzałožarjow Maśice Serbskeje, dolnoserbskego wótźělenja serbskego wědomnostnego towaristwa Maćica Serbska. W lěśe 1883 jo wón pśistupił teke górnołužyskemu wótźělenju Maćice.

Někotare mjeńše wózjawjenja jo wón měł w Casniku. Pó jogo smjerśi jo Arnošt Muka wózjawił 1907 dwě pśinoska w 60. zwězku Casopisa Maćice Serbskeje. Dalšne rozestajanje z jogo zwětšego rukopisnym derbstwom jo se wótměło južo za cas NDR.

Publikacije

• 1907 - Ludowe pěsnje, spěwy a rěče z Turnowa a Drěnowa, w: Časopis Maćicy Serbskeje 60 (1907), S. 55–73
• 1907 - Dolnoserbske rostlinske mjenja, w: Časopis Maćicy Serbskeje 60 (1907), S. 122–136

Žrědła

• Frido Mětšk: Moń, Mjertyn. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, b. 392

• Mjertyn Moń, [w:] Frido Mětšk: Chrestomatija dolnoserbskego pismowstwa wot zachopjeńka až na cas kněstwa fašizma w Němskej, Budyšyn 1982, b. 258-262.