Mjertyn Moń
Mjertyn Moń, nim. Martin Moyn (roź. 24. januara 1848 w Turnowje, w Dolnej Łužycy; wum. 4. septembra 1905 w Eislebenje) jo był dolnoserbski wucabnik, ludowědnik a rěcywědnik.
Wón jo se ako syn bura Hanza Monja z Turnowa pla Picnja naroźił. Pó konfirmaciji jo woglědał do gymnaziuma Friedricha Wilhelma w Chóśebuzu do lěta 1870. Pón jo wón studěrował klasisku filologiju w Lipsku a wót zymskego semestra 1872 / 1873 teke w Halle. Wón jo tam w oktobrje 1875 eksamen złožył. Ze zachopjeńkom zymskego semestra 1875 jo wón zachopił probowe lěto ako wědomnostny pomocny wucabnik na gymnaziumje w Seehausenje w Altmarku. Wót 1876 jo źěłał w Eislebenje a jo tam wóstał pśisamem 30 lět wucabnik, daniž jo 1905 w starstwje 57 lět zemrěł.
Jogo syn Arnošt Moyn (roź. 3. septembra 1878), kótaryž jo chójźił do gymnaziuma Martina Luthera w Eislebenje, jo dostał wob cas Prědnej swětowej wójny w rěźe hawptmana Zeleznu Kśicu 1. rěda. Wón jo wumrěł 12. decembra 1945 ako oberst.
Wědomnostna źěłabnosć
wobźěłaśW lichem casu jo Mjertyn Moń rad drogował pódobnje ako Arnošt Muka pó Dolnej Łužycy a jo pśi tom pisał drogowański dnjownik. Wón jo zapisował ludowědne a rěcne wósebnosći a teke kritiske wobglědowanja politiskich a towarišnostnych wobstojnosćow. Jo dokumentěrował teke dolnoserbsku rěc we jsach wokoło Plesowa, w regionje, kótaryž jo Arnošt Muka w 1880tych lětach južo za pśenimcowany měł.
Mjertyn Moń jo był w 1880 jaden ze sobuzałožarjow Maśice Serbskeje, dolnoserbskego wótźělenja serbskego wědomnostnego towaristwa Maćica Serbska. W lěśe 1883 jo wón pśistupił teke górnołužyskemu wótźělenju Maćice.
Někotare mjeńše wózjawjenja jo wón měł w Casniku. Pó jogo smjerśi jo Arnošt Muka wózjawił 1907 dwě pśinoska w 60. zwězku Casopisa Maćice Serbskeje. Dalšne rozestajanje z jogo zwětšego rukopisnym derbstwom jo se wótměło južo za cas NDR.
Publikacije
wobźěłaś- 1907 - Ludowe pěsnje, spěwy a rěče z Turnowa a Drěnowa, w: Časopis Maćicy Serbskeje 60 (1907), S. 55–73
- 1907 - Dolnoserbske rostlinske mjenja, w: Časopis Maćicy Serbskeje 60 (1907), S. 122–136
Žrědła
wobźěłaś- Frido Mětšk: Moń, Mjertyn. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, b. 392
- Mjertyn Moń, [w:] Frido Mětšk: Chrestomatija dolnoserbskego pismowstwa wot zachopjeńka až na cas kněstwa fašizma w Němskej, Budyšyn 1982, b. 258-262.