Wikipedija

Stawizny Serbow: Rozdźěl mjazy wersijami

Stawizny wersijow interaktiwnje přepytać
← pśedchadna změnaPśiduca změna →
Inhalt gelöscht Inhalt hinzugefügt
WizuelnyWikitekst
Wielemir (diskusija | pśinoski)
4.767 Bearbeitungen
S korektura
Wielemir (diskusija | pśinoski)
4.767 Bearbeitungen
S korektura
Rědka 49:
 
=== [[Weimarska republika]] (1918-1933) ===
Pśez załoženje Domowiny na 13.oktoberje oktobera 1912 we Wórjejcach, jo nastał žywy zajm za narodne a kulturelne žywjenje we jsach. Załožarje Domowiny, [[Jakub Bart-Ćišinski|Jakub Bart]], Bogumił Šwjela, [[Jan Dwórnik]], [[Handrij Króna]] a wucabniki [[Jurij Słodeńk]], [[Franc Kral]] a [[Michał Nawka]], su zjadnośili 31 towaristwow z dogromady 2 890 cłonkow. Prědny pśedsedaŕ jo był [[Arnošt Bart]] a jogo pomogaŕ jo był faraŕ Bogumił Šwjela. To jo zachopjeńk rozmacha za Serbow, wósebnje w serbskem kulturelnem žywjenju. Prědna swětowa wójna jo pśetergnuła statkownosć w towaristwach, teke młode Serby su śěgnuli do wójny a su wumrěli za bźezmyslnu wójnu.
 
Pó wójaŕskem póbiśu jo Bart wójował za Łužycu ako swójski a lichotny stat, ale wón jo se raźił, dokulaž dobywarske mócy su měli druge plany z Nimskej. Skóńcnje Bart pśez Wajmarsku justiciju jo był popajźony a wón jo musał wuznaś, až jogo pśedewześe, njeglědajucy na pódpěra słowjańskich ludow, njejo k dostaśoju było.
 
Z rozdźělnym srědkom a metodom stat a cerkwja stej pónižyłej Serbow a jich duchne wjednistwo, aby wuwijanje Serbow a jich narodne sebjewědobnje su wobgranicowali se. 1920 jo był samo wótźěl za Serbow, za wobglědowanje Serbow. Ale serbske spisowaśele, komponisty, wuměłce, duchowne a wucabniki su wopytowali serbskemu ludoju narodnu identitu zapósrědniś a se załožyli wšake towaristwa. Diskriminacija w nimskej pśiběrała, wósebnje pśi mjeńšynach, kaž Pólaki, Serby, Frize a Dany wóźiła k tomu, až 1924 towaristwo
„Towaristwo narodnych mjeńšynow w nimskej“ se załožyła. Wóni su měli casopis “Kulturnawóla”''Kulturnawóla'', serbski žurnalist [[Jan Skala]] jo pśewzeł casopis 1925 ako redaktor .
 
Pó inflaciju a dopołne wochudnjenje źěłaśerjow, burow a stawow góspodaŕstwo jo mógło zmógnuś se. 1929 góspodaŕska kriza jo teke dośěgnuła nimsku, ako wuslědk kriza swětowego gospodarstwa.
Rědka 63:
W aprylu 1933 serbski [[Sokoł]] a burski zwězk su se musałej samej rozpušćiś. W nalěśu 1933 casopis ''[[Serbske Nowiny]]'' jo był wót nacijow zakazany, pón teke druge serbske casopise jo były likwiděrowane, ako na pś. ''Sokołske Listy'', ''Serbski Hospodar'' ''[[Serbski Casnik]]''<ref>Jan Šołta, ''[[Pśeglěd serbskich stawiznow]]'', do dolnoserbšćiny pśełožył [[Erwin Hanuš]], Budyšyn 1976, b. 157]</ref>. Rownocasna serbska rěc w šulach jo była zakazana.
 
W Českej, Pólskej, [[Belgiska|Belgiskej]], [[Francojska|Francojskej]], [[Kanada|Kanadiskej]], [[Zjadnośone staty AmerykiAmeriki|Ameriki]] a [[Jugosłowjańska|Jugosłowjańskej]] su byli protesty pśeśiwo antisłowjańskemu póstupowanjeju. Ako nimski - tak teke serbski lud se naźejał se, až pśez nacionalsocialisty katastrofalna situacija se pólěpšyjo, togodla wjele Serbow su byli cłonki [[NSDAP]].
 
Na 27. decembrje 1933 nowy pśedsedaŕ jo był wucabnik Paul[[Pawoł Nedo]] a jogo zastupnik jo był faraŕ Johannes Wenke. Njeglědajucy na śěžki wobstojnosći Domowina organizěrowała wót 1934 až do 1936 žywe kulturne žywjenje. Na pśikład serbski spiwański swěźeń we Wórjejcach abo prapremjera dramy „Paliwaka“ w kopicy. [[Jurij Wjela]] jo pisał wjele powěsći a jo kritizěrował z tym nacionalsocialistow.
 
Zakazoju Domowiny 1937 su slědowali dalšne zakaze, tak teke nałožowanja serbskeje rěcy w šulach, zakaza casnikarstwa, nakładnistwa a serbske śišćarnje su musali zacyniś, Serbski dom, biblioteka a archiw su byli konfiscěrowane. Serbske wucabniki a duchowny su byli w nimskich wobcerkach pśestajiś. Chto jo protestěrował pśeśiwo nacionalsocialistam jo zasuźił popajźeństwa, abo teke w tom casu su byli deportacije do koncentraciskich lěgwow. Na pśikład dr. [[Marja Grólmusec]] a [[Alojs Andricki]] su wumrěli w koncentraciskich lěgwach.
Rědka 73:
== Pówójnski cas ==
=== Cas pó nacionalsocializmje a NDR-cas (1945-1961) ===
Na 9. majmaja 1945 serbskijo wuběrkbył jow było[[Praga|Praze]] załožony wserbski Prazewuběrk. Cil wuběrka, zaprědka teke wót Domowiny, jo był pśirědowanje Łužyce na Čechosłowaksku, ale to jo było wótpokazaś južo 1946 wót sowjetskego wjednistwa. Domowina jo nowa se załožyła na 10. maja 1945 w Chrósćicach, a jeje cil jo był serbsku identitu w Dolneje Łužyce wóžywiś.
Domowina jo nowa se załožyła na 10. maj 1945 w Chrósćicach a mała cil serbsku identitu w Dolneje Łužyce se wóžywiś.
 
Pśez wuswójenje junkarjow a wójnskich złosnikow serbske mały bury a rolnikarje su dostali zemju a wuswójenje wjelikich zawodow jo wjadło k prědnym ludowym zawodam. Wukubłanje serbskich nowowucabnikow, natwarjenje serbskego šulstwa a wukubłanje serbskich gymnaziastow w Čechosłowakskej su stwórili zakład za narodnu angažěrowanu serbsku inteligencu.
Wukubłanje serbskich nowowucabnikow, natwarjenje serbskego šulstwa a wukubłanje serbskich gymnaziastow w Čechosłowakskej su stwórili zakład za narodnu angažěrowanu serbsku inteligencu.
 
Wobzamknjenje “kazni''Kazni kwó zachowanjejuzachowanju pšawow serbskeje ludnosći”ludnosći'' na 23.3. měrca 1948 jo dało prědny raz w stawiznach małego luda statne garantije k šćitoju a k spěchowanjeju swojeje rěcy a kultury<ref>Jan Šołta, ''[[Pśeglěd serbskich stawiznow]]'', do dolnoserbšćiny pśełožył [[Erwin Hanuš]], Budyšyn 1976, b. 197]</ref>. To jo zakład za załoženje serbskich institucijow w pěśźasetych lětach a za spěchowanje serbskeje kultury na wjele pólow wuměłstwa a w sorabistice.
 
Za źiwanje serbskich zajmow jo był zawjasć wótźělenje z serbske nastupnosći, na pśikład kultura a nutśikowna politika, w danej NDR- ministaŕstwje.
 
Aby šćitaś rownostajenje serbskeje ludnosći, su wudalise wudawali wšake wustawjenja. Na pśikład stej zawjadłej serbska šulska wucba a dwójorěcne pópisanje wót zjawnych institucijow w nimskej stronje.
Weto jo prěgowała oficielne politika napśeśiwo Serbam wót reglementacije a kontrole, rownož wěsta samostatnosć su dostali.
 
Zeile 89 ⟶ 87:
Program kubłanja a pódpěranje dwójorěcnosći stej wopadałej.
 
Zachopjeńki gibanja serbskeje kultury pó 1945 su byli wjelgin śěžkośěžke, dokulaž pjerwjej běrokratiske zajźawy sowjetskego boka su pśiwinuli. Akle pśez pśewześe saksojšciny kazni Serbow pśez kraj Bramborska w lěśe 1950 jo se zmóžniło lěpše móžnosći za Serbow.
 
Pśez zachopjeńk mocneje industrializacije w pěśźasetych lětach Łužyca jo była centrum za energiju. Togodla jamy za brunicu su nastali, serbske jsy su se zgubili to jo póspěšyło pśiměrjenje serbskeje rěcy.
Togodla jamy za brunicu su nastali, serbske jsy su se zgubili to jo póspěšyło pśiměrjenje serbskeje rěcy.
 
Z nuzkanim kolektiwizacijukolektiwizacije rolnikaŕstwa w lěśe 1960 jo było za wjele serbskich burow tšašne tšojenje. Serbska rěc jo se śišćała pitśku wěcej do doma a žywnosći a tak rozšyrjenje jo było jano śěžko móžno.
 
Góspodaŕstwo kraja jo měłměło katastrofalne slědy, dokulaž tysace staśanow su wuběgnuli wót NDR do BRD.
 
Na 13.8. awgusta 1961 gibanje wuběgnjenja jo se stopowałstopowało pśez twarjenje murje w Barlinju. Wóna jo źěliła Nimsku a ludnosć za něźi 3 lětźasetki.
 
== Cas wót 1989 ==
Z https://dsb.wikipedia.org/wiki/Stawizny_Serbow