Wilhelm Buk

Jan Wilhelm Buk (nimski Johann Wilhelm Buck; roź. 12. nowembra 1869 w Budyšynje; wum. 2. decembra 1945 w Radebeulu) jo był nimski politikaŕ (SPD). W lětach 1913–1918 a 1920–1924 jo wón był cłonk sejma Nimskego rajcha a 1919 / 20 Weimarskeje narodneje zgromaźiny. Wót nowemberskeje rewolucije 1918 až do oktobra 1919 jo wón sakski społnomócnjony za luda resp. statny ministaŕ za kultus, wót maja 1920 až do měrca 1923 ministaŕski prezident Lichotnego stata Sakska.

Wilhelm Buk

Žywjenje a statkowanje

Buk jo se naroźił 1869 ako syn serbsko-ewangelskich starjejšych w Židowje pśed wrotami Budyšyna. Jogo nan jo był wobsejźaŕ wózydłow a najmaŕ zemje. Hyšći do swójogo prědnego šulskego lěta jo familija do Drježdźan pśesedliła. Tam jo był Buk pó ludowej šuli a wucbje až do 1905 pomocknik štukatera. 1887 jo pśistupił SPD. Wón jo se pśizamknuł lichym źěłaŕnistwam, jo był wót 1892 do 1904 dowěrnik štukaterow a wót 1900 do 1905 pśisednik pśi wujadnańskem sudnistwje za źěłaśeŕske zawěsćenje. W lěśe 1905 jo wón był akle sekretaŕ źěłaŕnistwa a pótom wót 1907 źěłaśeŕski sekretaŕ w Drježdźanach. Toś tu poziciju jo Buk wobchował do 1918.

Za SPD jo sejźeł wót 1908 do 1917 w drježdźańskej zgromaźinje měsćańskich wótpósłańcow a 1917 / 1918 w měsćańskej raźe. Pó pódermotnej kandidaturje pśi wólbach sejma Nimkego rajcha 1912 jo śěgnuł Buk pśi wólbach pó smjerśi swójogo strońskego kolegi Augusta Kadena 1913 za 4. Sakski wólbny wokrejs (Drježdźany napšawo Łobja) do parlamenta, kótaremuž jo wón až do kóńca kejžorstwa pśisłušał.

Za cas nowemberskeje rewolucije až do oktobra 1919 jo Buk nejpjerwjej społnomócnjony za luda a pótom statny ministaŕ za kultus Lichotnego stata Sakska. W januarje 1919 su jogo za zastupnika wólbnego wokrejsa Sakskeje 1 do nimskeje narodneje zgromaźiny wuzwólili. Za cas 1. wólbneje doby Weimarskeje republiki (1920–1924) jo pśisłušał za Drježdźany-Budyšyn znowa sejmoju Nimskego rajcha.

Wót 5. maja 1920 do 21. měrca 1923 jo stojał Buk ako ministaŕski prezident Lichotnego stata Sakska tśi kněžaŕstwa (až do decembra 1920 koalicija SPD a liberalneje DDP, pótom z lěweju USPD, pó zasejzjadnośenju socialdemokratije 1922 samowukne kněžaŕstwo SPD). Z tym jo wón teke cłonk rady rajcha. Pó tom jo był Buk až do swójogo pušćenja pśez nacionalsocialistow 1933 wokrejsny hawptman (wótpowědujo kněžaŕstwowemu prezidentoju) w Drježdźanach. Mimo togo jo pśisłušał wót 1924 do 1929 zastojnskej raźe zelezniskego towaristwa Nimskego rajcha.

W maju 1926 jo Buk – ako Max Heldt a wětšyna frakcije krajnego sejma – z SPD wuzamknuł a jo był sobuzałožaŕ Stareje socialdemokratiskeje strony Nimskeje (ASPD) ako teke jeje pśedsedaŕ. Za toś tu stronu jo sejźeł Buk wót 1929 do 1930 w Sakskem krajnem sejmje.

Wuznamjenjenja

Pó njom jo Wilhelm-Buck-Straße w Drježdźanach pomjenjona.

Twórby

• Was ist im deutschen Volksstaat erreicht? Śišćany pśednosk. Drježdźany 1919.

Literatura

• Reichshandbuch der deutschen Gesellschaft – Das Handbuch der Persönlichkeiten in Wort und Bild. Erster Band, Deutscher Wirtschaftsverlag, Berlin 1930, ISBN 3-598-30664-4
• Frank Andert (Redaktion): Stadtlexikon Radebeul. Historisches Handbuch für die Lößnitz. 2. Auflage. Stadtverwaltung, Radebeul 2006, ISBN 3-938460-05-9.
• Mike Schmeitzner: Wilhelm Buck. Der Moderator des „linksrepublikanischen Projektes“ (1920–23). In: ders./ Andreas Wagner (Hrsg.): Von Macht und Ohnmacht. Sächsische Ministerpräsidenten im Zeitalter der Extreme 1919–1952. Sax-Verlag, Beucha 2006, ISBN 978-3-934544-75-8, S. 89–124.
• Buck, (Johann) Wilhelm. In: Rudolf Vierhaus (Hrsg.): Deutsche Biographische Enzyklopädie. Band 2: Brann – Einslin. 2., überarbeitete und erweiterte Ausgabe. Saur, München 2005, ISBN 978-3-598-25032-3, S. 164–165.

Wótkaze

• Datenbank der Reichstagsabgeordneten