Kóšowe kwětarje
Běła margerita (Leucanthemum vulgare)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
  Eudikotyledony
Jědrowe eudikotyledony
  Asteridy
Euasteridy II
pórěd: (Asterales)
swójźba: Kóšowe kwětarje[1]
wědomnostne mě
Asteraceae
Martynov
Wobźěłaś
p  d  w

Kóšowe kwětarje[1] (Asteraceae, ale teke Compositae) su nejwětša swójźba znutśika pókšytych semjenjakow (Magnoliopsida).

Wužywanje wobźěłaś

Jadnotliwe družyny swójźby Asteraceae a wosebite jich kulturowane formy se na wšelakorem wašnju wužywaju. Tu jo njedopołne lisćina z kuždym rostlinskim źělom, kótaryž se pśewažnje wužywa. [2], [3]:

Ako salat abo zeleninu:
Ako gójeńsku a korjeninsku rostlinu:
K zgótowanjeju rostlinskich wólejow:
Dalšne:
Pyšne rostliny:

Wjelike młogosć na družynach a jich sortow se ako pyšne rostliny we wšych źělach swěta wužywaju. Wóni se do parkow a zagrodow sajźiju abo słuže ako rězne a suche kwiśonki.

 
Słyńca (Helianthus annuus), Asteroideae
 
Módrac (Centaurea cyanus), Carduoideae
 
Murna łočica (Mycelis muralis), rědnje se góźe wiźeś pěś kronowych cypliški žołtych, cygomorfnych jězykowych kwiśonkow a dwuźělne pěsty pěstkow, Cichorioideae
 
Chuquiraga oppositifolia, Barnadesioideae
 
Trixis californica, Mutisioideae
 
Pertya scandens, Pertyoideae

Systematika wobźěłaś

Swójźba Asteraceae wopśimjejo něźi 1.600 až 1.700 rodow z něźi 24.000 družynow.

Kužda fylogenetiska analyza swójźby Asteraceae jo pokazowała, až wóna monofyletiska jo (na pś. Small 1919, Bremer 1987, Jansen and Palmer 1987, Hansen 1991, Michaels et al.1993, Lundberg & Bremer 2003).

Pó nowych fylogenetiskich dopóznaśach buchu něnto dwanasćo pódswójźbow zawjedowane, kótarež dogromady něźi 43 tribusow wopśimjeju.[18] Za pśisłušece rody glědaj jadnotliwe pódswójźby a tribusy:

  • Asteroideae Lindl.: Wóna jo z něźi 65 % družynow wětša pódswójźba. Z 20 tribusami, 1.135 rodami a 16.200 družynami, ze swětodalokim rozšyrjenim. Mimo rołowych kwiśonkow eksistěruju cesto na kšomje kwisonkowego stołka jězykowe kwiśonki. Jězykowe kwiśonki maju tśi kronowe cypliški.
  • Barnadesioideae (D.Don) Bremer & Jansen: To jo bazalna kupka swójźby a sotšojska kupka k wšym drugim Asteraceae a wopśimjejo něźi 1 % družynow. Z jadnučkim tribusom:
    • Barnadesieae: Z źewjeś rodami a 94 zwětšego wódrjewjacymi družynami. Z rozšyrjenim jano w pódpołdnjowej Americe, wósebne w Andach. Kronowe rorka jo dwugubkata (gubka abo jězyk) (gubka/jězyk se ze styri kronowych łopjeńkow, druge z kronowego łopjeńka twóri.). To jo nejwěcej spócetna kupka w swójźbje.
  • Carduoideae Sweet: Z tśi tribusami, 83 rodami a wěcej ako 2.700 družynami, ze swětodalokim rozšyrjenim, pśi comž nejwětše družyny su na pódpołnocnej połkuli. Eksistěruju jano rorkowe kwiśonki.
  • Cichorioideae Chev.: Z něźi 35 % družynow. Z něźi sedym tribusami, 224 rodami a 3.600 družynami, ze swětodalokim rozšyrjenim. Kwiśonkowe stołki wobstoje jano z jězykowych kwiśonkow. Jězyk se z pěś kronowych cypliškow twóri.
  • Corymbioideae Panero & Funk: Z jadnučkim tribusom:
  • Gochnatioideae Panero & Funk: Z jadnučkim tribusom:
  • Gymnarrhenoideae Panero & V.A.Funk: Z jadnučkim tribusom:
    • Gymnarrheneae: Z jano jadnym rodom:
      • Gymnarrhena a jadnym až šesć družynami, z rozšyrjenim wót pódpołnocneje Afriki až do Bliskego pódzajtša.
  • Hecastocleioideae Panero & Funk: Z jadnučkim tribusom:
    • Hecastocleideae: Z jano jadnym rodom (monogenerisckim taksonom):
      • Hecastocleis: Z jano jadneju družynu, w krotkowjacornych USA:
        • Hecastocleis shockleyi A.Gray: kwiśonkowy kóšyk wopśimjejo jano jadne kwiśonka a papus wobstoj ze spjerchlinow.
  • Mutisioideae Lindl.: Z 44 rodami a 630 družynami, pśedewšym w pódpołdnjowej Americe, ale teke w Africe, Aziji a Awstraliji. Kronowa rorka jo dwugubkata (gubka abo jězyk) (gubka/jězyk se z dweju, druge z tśoch kronowych łopjeńkow twóri.)
    • Tribus Mutisieae Cass.
    • Tribus Onoserideae (Bentham) Panero & V.A.Funk
    • Tribus Nassauvieae Cass.
  • Pertyoideae Panero & Funk: Z jadnučkim tribusom:
    • Pertyeae: Z pěś až šesć rodami a 70 družynami wót Afghanistana až do pódzajtšneje Azije. Kronowa rorka jo dłymoka, njejanak źělona.
  • Stifftioideae Panero: Z jadnučkim tribusom:
  • Wunderlichioideae Panero & Funk: Z dwěma tribusoma a něźi wósym rodami a 24 družynami w pódzajtšnej pódpołdnjowej Americe a krotkowjacornej Chinje.

Rodopis pó Panero & Funk 2008 [19]:

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Barnadesioideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kóšowe kwětarje (Asteraceae)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mutisioideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Stifftioideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Wunderlichioideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gochnatioideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hecastocleidoideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Carduoideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Pertyoideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gymnarrhenoideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Cichorioideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Corymboideae
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Asteroideae
 


Nožki wobźěłaś

Wótkaze wobźěłaś

Einzelnachweise wobźěłaś


 
Commons