Běła tupa kopśiwa
| |
| (Lamium album) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Asteridy Euasteridy I | |
| pórěd: | (Lamiales) |
| swójźba: | Gubkate kwitarje (Lamiaceae) |
| pódswójźba: | (Lamioideae) |
| rod: | Tupa kopśiwa |
| družyna: | Běła tupa kopśiwa |
| wědomnostne mě | |
| Lamium album | |
| L. | |
Běła tupa kopśiwa (Lamium album) jo rostlina z roda tupych kopśiwow a swójźby gubkatowych kwitarjow. Dalšne serbske mjenja su běła kopśiwa[1], mlokowe kopśiwy[2], słotke kopśiwy[3], źiwa kopśiwa[4], kopśiwka[5], źiwe linjace[6], hoblincy[7] a tumpachowe[8].
Wopis
wobźěłaśBěła tupa kopśiwa jo wěcejlětna, zelišćowa, zymje pśetrajuca rostlina. Wóna dośěgnjo wusokosć wot 20 hač do 50 cm. Rostlina ma pódzemske wuběžki.
[Kijašk]]i su nejcesćej jadnore a styrikšomate.
Łopjena
wobźěłaśŁopjena su napśeśiwo stojece, kijaškate, tśirogate-owalne, na spódku słabje wutšobojte, na kšomje gropnje rězate, dłujko cypliškate a dośěgnu dłujkosć mjazy 3 a 7 cm.
Kwiśonki
wobźěłaśRostlina kwiśo wót apryla až do awgusta (oktobra). Kwiśonki su běłe, sejźece w mutwjetych, 6- až do 16-kćenjowych źělowych kwiśonkowych stołkach w rozporach górnych kijaškate łopjenow a dośěgnu dłujkosć mjazy 20 a 25 mm (2-3cm). Keluch jo lejkaty z njerownymi wótšymi zubkami. Krona dośěgnjo dłujkosć mjazy 2 a 2,5 cm a ma górjej zgibowanu rorku, je 2-hubowa z wjelbowanej górnej gubu a 3-lapatej dołoj złožonej dolnej gubu a jo dlejša až keluch. Górna guba ma dłujke kósmy. Bocne wótrězki dolneje guby maju pó 1 wuskolancetojtem zubje. Srjejźne lapy su nutś rězane a 2-cypliškate. 4 stameny maju brune, běłogriwaśe brodate, gusto pód górnej gubu lažece prošniki.
Dalše informacije
wobźěłaśKwiśonki ze wjelgin cukorowym nektarom buchu wósebnje wót tśmjelow woprošone. Tśmjele z dłujkim cycakom nektar wótprědka dośěgnu, mjaztym až tśmjele z krotkim cycakom kwiśonki dołojce nakusaju.
Běła tupa kopśiwa jo picowańska rostlina za pcołki a za tśmjele.
Stojnišćo
wobźěłaśBěła tupa kopśiwa rosćo pód krickami, (žywymi) płotami, na puśowych kšomach, na wótsypkowych městnach, kšomach gólow, w groblach, na murjach, gnojowych kopicach, w juchowych jamach. Ma lubjej fryšne, wutkate zemje.
Rozšyrjenje
wobźěłaśBěła tupa kopśiwa jo we wjelikich źělach Europy, pódpołnocnej a pódzajtšnej Aziji rozšyrjony.
Wužywanje
wobźěłaśKwiśonki južo za cas srjejźowěka bu k gójeńskim zaměram wužywane, kaž na pśi. pśeśiwo tuberkulozy, infekcijam dychańskich puśow atd.
Nožki
wobźěłaśŽrědła
wobźěłaś- GU Maxi-Kompaß Blumen, ISBN 3-7742-3852-9, bok 201 (nim.)
- GU Naturführer Blumen, ISBN 3-7742-1507-3, boka 202-203 (nim.)
- Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, bok 74 (nim.)
- Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Blütenpflanzen, ISBN 3-405-13557-5, boka 104-105 (nim.)
- Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, bok 192 (nim.)
- Jens Martin,Heinz Dieter Krausch: Słownik dolnoserbskich zelowych, gribowych a lišawowych mjenow. Domowina - Bund Lausitzer Sorben e.V., Regional Verband Niederlausitz sowie die Ursula-Merz-Stiftung Berlin 2012
Eksterne wotkazy
wobźěłaś- Botanický herbář (česk.)
- G. Madaus: Lehrbuch der biologischen Heilmittel (nim.)
- Flora of Northern Ireland (eng.)
- USDA plants database (eng.)
- Plants for a Future (eng.)