Wenedyk
Wenedyk jo planowa słowjańsko-romaniska rěc.
| Wenedyk | ||
| awtor | Jan van Steenbergen | |
| lěto | 2002 | |
| znamjenja a klasifikacija | ||
|---|---|---|
| klasifikacija | Indoeuropske rěcy | |
| pismiki | łatyński alfabet | |
Alfabet a wugronjenje wobźěłaś
Wenedyk wužywa samske pismiki ako Pólšćina:
- A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ź Ż
Teke, su sedym zuki pisane z dwěma pismikoma:
- Ch Cz Dz Dź Dż Rz Sz
Wenedyk se rowno ako Pólšćina wugronijo. Pśizukowanje zwětšego jo na drugu slědnu złožku. Prepozicija a pronomen bu ako jadne słowo wobjadnowałej, tak jolic pronomen ma jano jadnu złožku, prepozicija se pśizukujo.
Gramatika wobźěłaś
Wenedyk njama artikeli, słowa ako nimske "ein" a "der", "die", "das". To jo wažna diferenca z drugimi Romaniskimi rěcami a teke z planowymi rěcami ako na pś. Esperanto a Ido. Pśicyna jo až Pólšćina a nejmjeńše druge Słowjańske rěcy njamaju toś te słowa, a rowno we wulgarnej Łatyńšćinje wóni hyšći njejsu byli.
Słowa we Wenedyku mógu wěcej formow měś. Engelske słowa maju jano mało (cat, cat's, cats; work, working, works, worked), ale we Wenedyku wjele formow eksistěrujo źož Engelšćina wužywa druge słowa, ako prepozicije abo modalne werby. We paźe nomenow, pronomenow a adjektiwow toś te formy se mjenjuju "pady". Wenedyk ma tśi pady:
- direktny pad: wužywany za subjekt ale teke direktny objekt sady. W saźe: Miej poterz leże libier "Mój nan cyta knigły", Miej poterz "mój nan" a libier "knigły" stoj w direktnem paźe.
- genitiw: wužywany jolic Engelšćina wužywa 's abo of, na pś.: siedź potrze "stoł nana", rzejna Anglie "kralowna Eengelskeje".
- datiw: wužywany jolic Engelšćina wužywa (abo móžo wužywaś) to, na pś.: Da mi ił libier "Daj mě knigły", Da mi łu "Daj mě jo".
Wenedyk teke ma wokatiw (wužywany až něchten wołał). Cesto ma samsku formu ako direktny pad, ale nic pśecej: O potrze! "nano!"
Eksistěruju tśi genusy a styri deklinacije (z rozdźělnej wašnju twórjenja formow). Wóni su wjelgin pódobne ako deklinacije w Łatyńšćinje:
- prědna deklinacija wopśimjejo wše słowa na -a, nejmjeńše tych su feminine;
- druga deklinacija wopśimjejo zwětšego maskuline a srjejźne słowa kótarež na konsonanśe kóńce. To jo měšańca drugeje a stwórteje deklinacije we Łatyńšćinje;
- tśeśa deklinacije wopśimjejo zwětšego feminine słowa kótarež na měkem konsonanśe kóńce;
- stwórta deklinacija wopśimjejo słowa na -ej, což pětu deklinaciju Łatyńšćiny wótpowědujo.
Pronomeny wobźěłaś
Tu slědujo tabela pronomenow (słowa ako ja, ty, my, wóni, atd.) we Wenedyku:
| singular (jaden) | plural (wěcej ako jaden) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| prědna | druga | tśeśa | prědna | druga | tśeśa | |||||
| muž | žona | wěc | muž | žona | wěc | |||||
| Engelski | I me mine to me |
thou (old), you (modern) thee, you thine, yours to thee, to you |
he him his to him |
she her hers to her |
it it its to it |
we us ours to us |
you you yours to you |
they them theirs to them | ||
| Wenedyk | jo mie miej mi |
ty cie ciej ci |
ił łu łu li |
ła łą lej lej |
łu łu łu li |
nu nosz nosz nów |
wu wosz wosz wów |
li łosz łór lew |
le łasz łar lew |
le le łór lew |
| Serbski | ja mnjo, mě mnjo, mě mnjo, mě |
ty tebje, śi tebje, śi tebje, śi |
wón njen, jen njogo, jogo njomu, jomu |
wóna nju, ju njeje, jeje njej, jej |
wóno njo, jo njogo, jogo njomu, jomu |
my nas nas nam |
wy was was wam |
wóni nich, jich nich, jich nim, jim |
wóni nje, je nich, jich nim, jim | |
Werby wobźěłaś
Werby teke maju wjele formow. Kuždy pronomen ma swójsku formu:
- jemu – (ja) lubujom
- jemasz – (ty) lubujoš
- jema – (wón/wóna) lubujo
- jemamy – (my) lubujomy
- jemacie – (wy) lubujośo
- jemą – (wóni) lubuju
Nejmjeńše tempusy maju specialne formy:
- jemar – lubowaś
- jemu – (ja) lubujom
- jemawa – (ja) jo lubował
- jemie – (ja) som lubował(a)
- joru jemar – (ja) budu lubowaś
- jemaru – (ja) budu lubować
- jemarsi – (ja) bych lubował(a)
- jem – lubuj!
- jemęć – lubujucy
- jematy – lubowany
Lisćina słowow wobźěłaś
Słowowa lisćina Wenedyka, publikowana w interneśe, ma wěcej ako 4000 słowow. Toś ta tabela 30 słowow pokaza kak Wenedyk wupada pśirownujucy z drugimi Romaniskimi rěcami:
| Serbski | Łatyński | Portugalsce | Špański | Francojski | Italski | Retoromanski | Rumunski | Brithenig | Wenedyk |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ruka | brachium | braço | brazo | bras | braccio | bratsch | braţ | breich | brocz |
| carny | nĭger | negro | negro | noir | nero | nair | negru | nîr | niegry |
| město | cīvĭtas | cidade | ciudad | cité | città | citad | oraş | ciwdad | czytać |
| smjerś | mŏrs | morte | muerte | mort | morte | mort | moarte | morth | mroć |
| pjas | canis | cão | perro | chien | cane | chaun | câine | can | kań |
| wucho | auris | orelha | oreja | oreille | orecchio | ureglia | ureche | origl | urzykła |
| jajo | ovum | ovo | huevo | œuf | uovo | ov | ou | ew | ów |
| woko | ŏcŭlus | olho | ojo | œil | occhio | egl | ochi | ogl | okieł |
| nan | pater | pai | padre | père | padre | bab | tată | padr | poterz |
| wogeń | ignis, fŏcus | fogo | fuego | feu | fuoco | fieu | foc | ffog | fok |
| ryba | pĭscis | peixe | pez, pescado | poisson | pesce | pesch | peşte | pisc | pieszcz |
| noga | pĕs | pé | pie | pied | piede | pe | picior | pedd | piedź |
| pśijaśel | amīcus | amigo | amigo | ami | amico | ami | prieten, amic | efig | omik |
| zeleny | vĭrĭdis | verde | verde | vert | verde | verd | verde | gwirdd | wierdzi |
| kóń | ĕquus, cabăllus | cavalo | caballo | cheval | cavallo | chaval | cal | cafall | kawał |
| ja | ĕgo | eu | yo | je | io | jau | eu | eo | jo |
| kupa | īnsŭla | ilha | isla | île | isola | insla | insulă | ysl | izła |
| rěc, jězyk | lĭngua | língua | lengua | langue | lingua | linguatg, lieunga | limbă | llinghedig, llingw | lęgwa |
| žywjenje | vīta | vida | vida | vie | vita | vita | viaţă | gwid | wita |
| mloko | lac | leite | leche | lait | latte | latg | lapte | llaeth | łoc |
| mě | nōmen | nome | nombre | nom | nome | num | nume | nôn | numię |
| noc | nŏx | noite | noche | nuit | notte | notg | noapte | noeth | noc |
| stary | vĕtus | velho | viejo | vieux | vecchio | vegl | vechi | gwegl | wiekły |
| šula | schŏla | escola | escuela | école | scuola | scola | şcoală | yscol | szkoła |
| njebo | caelum | céu | cielo | ciel | cielo | tschiel | cer | cel | czał |
| gwězda | stēlla | estrela | estrella | étoile | stella | staila | stea | ystuil | ścioła |
| zub | dĕns | dente | diente | dent | dente | dent | dinte | dent | dzięć |
| głos | vōx | voz | voz | voix | voce | vusch | voce | gwg | wucz |
| wóda | aqua | água | agua | eau | acqua | aua | apă | ag | jekwa |
| wětš | vĕntus | vento | viento | vent | vento | vent | vînt | gwent | więt |
Pśikład (Wóścenas) wobźěłaś
Potrze nostry, kwały jesz en czałór, sąciewkaty si twej numię.
Owień twej rzeń.
Foca si twa włątać, komód en czału szyk i sur cierze.
Da nów odzej nostry pań kocidzany.
I dziemieć nów nostrze dziewta, komód i nu dziemiećmy swór dziewtorzór.
I nie endycz nosz en ciętaceń, uta liwra nosz dzie mału.
Nąk twie są rzeń i pociestać i głurza, o siąprz. Amen.
Žrědła wobźěłaś
- Dorota Gut: Now@ Mow@, Wiedza i Życie, februar 2004 (pól.)
- Berger, Tilman - Vom Erfinden slavischer Sprachen (PDF) (nim.)
- Ziemowit Szczerek: Świat, gdzie Polska nie jest Polską, Interia.pl, 26 september 2008 (pól.)
Eksterne wótkaze wobźěłaś
Mjazynarodowe pomocne rěcy
Basic English • Esperanto • Ido • Interlingua • Interlingue-Occidental • Lingua Franca Nova • Lojban • Mjazysłowjańšćina • Novial • Volapük
Logiske a filozofiske rěcy
láadan • loglan • lojban • ro • Toki Pona
Rěcy fiktiwnych swětow a luźi
Rěcy Srjejźozemje • Pódpołnocnosłowjańske rěcy
aurebesh • brithenig • enochianska • klingonšćina • nadsat • nowomowa • simska • Starsza Mowa • wenedyk • wysokoislandšćina
Rěcne gry
damin • louchébem • swinska łatyńska • verlan • socceranto