Wikipedija

Kašubska rěc

Kašubska rěc (kaš. kaszëbsczi jãzëk) jo podwjacornosłowjańska rěc, wužywana ako regionalna rěc w Pólskej wót wušej 50 000 wužywarjow. Kašubska rěc jo jadnučki zawóstank słowjańskich pomorskich dialektow a słuša wóna k lechiskim rěcam z centralnej póddružyny, bliskej pisnej pólskej rěcy, z wliwami połobšćiny, nižonimšćiny a staropšušćiny[1]. Kašubšćinu groni se teke w Kanaźe[2].

kaszëbsczi jãzëk
kašubska rěc
kraje Pólska, Kanada
powědarje 50-200 tysacy
znamjenja a klasifikacija
klasifikacija indoeuropske rěcy
słowjańske rěcy
pódwjacornosłowjańske rěcy
lechiske rěcy
kašubska rěc
pismiki łatyńske
oficielny status
oficielna rěc Pólska
rěcne kody
ISO 639-2:

csb

ISO 639-3 (SIL):

csb

Wikipedija
Emblem Wikipedije Woglědaj k wikipediji csb.wikipedia.org!
Kórta
Turistiska kórta w kašubskej rěcy
Wobźěłaś
p • d • w

Alfabet

wobźěłaś
Kašubski alfabet
a ą ã b c d e é ë f g h i j k l ł m n ń o ò ó ô p r s t u ù w y z ż
A Ą Ã B C D E É Ë F G H I J K L Ł M N Ń O Ò Ó Ô P R S T U Ù W Y Z Ż

W tym njewustupujuce w pólskej rěcy:

  • ã [an] (IPA ã) (tzw. a z blewiązką)
  • é [yj] (IPA e) (tzw. e ze sztriszkã)
  • ë [e/a] (IPA ə) (tzw. "szwa")
  • ò [łe] (IPA wɛ) (tzw. labializacëjô)
  • ô [o/e] (IPA œ/ɒ) (tzw. o z dakã)
  • ù [łu/łi] (IPA ɥi-wy).

Pismik u wšak so pśisamem kaž ü [u/i] wugranja.

Samske kaž w pólšćinje su:

  • ą (IPA õ)
  • ł (IPA w) (pśirownaj dolnoserbski ł)
  • ń (IPA ɲ) (= dolnoserbski ń)
  • w (IPA v}) (pśirownaj teke nimski w)
  • ż (IPA ʒ) (pśirownaj dolnoserbski ž)
  • cz (IPA ʧ) (pśirownaj dolnoserbski č)
  • dz (IPA dz)
  • dż (IPA ʤ)
  • rz (IPA ʒ)
  • sz (IPA ʃ) (pśirownaj dolnoserbski š)

Wósebnosći kašubskeje rěcy

wobźěłaś

Źělne zdźaržanje formy tart z prasłowjańskego tărt:

  • gard "město", pólski: gród (pśirownaj dolnoserbske grod)
  • parmiń, pólski: promień (pśirownaj dolnoserbske promje)

Změkcony konsonant pśez ar:

  • cwiardi, pólski: twardy, (pśirownaj górnoserbske twjerdy a dolnoserbske twardy)
  • czwiôrtk, pólski: czwartek (pśirownaj dolnoserbske stwórtk)

Póbrachowanje "pógibliwego" e:

  • pòrénk "ranje", pólski: poranek
  • kùńc, pólski: koniec (pśirownaj dolnoserbski kóńc)

Póbrachowanje změkcenjow konsonantow s,z,c,dz:

  • swiat, pólski: świat (pśirownaj dolnoserbske swět)
  • zëma, pólski: zima (pśirownaj dolnoserbske zyma, zymje)
  • zemia, pólski: ziemia (pśirownaj dolnoserbske zemja)

Pśikład (Wóścenas)

wobźěłaś
 
Wóścenas, Jeruzalem

Òjcze nasz, jaczi jes w niebie,
niech sã swiãcy Twòje miono,
niech  przińdze Twòje królestwò,
niech mdze Twòja wòlô
jakno w niebie tak  téż na zemi.
Chleba najégò pòwszednégò dôj nóm dzysô
i òdpùscë  nóm naje winë,
jak i më òdpùszcziwómë naszim winowajcóm.
A nie  dopùscë na nas pòkùszeniô,
ale nas zbawi òde złégò. Amen.

Stawizny a pšawopis

wobźěłaś

W lěse 1850 kašubski slěźaŕ Florian Ceynowa jo zestajił słownik kašubsko-rusojski.

Na zachopjeńku kašubšćinu se pisało z pólskim alfabetom, pak njejo to dawało móžnosć derje wše zuki pśedstajiś. W lěśe 1850 Florian Ceynowa naraźił w swójich knigłach Xążeczka dlo Kaszebov wósobny kašubski alfabet, pón w lěśe 1866 pśidał do njogo 12 nowych pismikow, ako znate z českego alfabeta č abo š. Nowu wersiju kašubskego alfabeta naraźił w lěśe 1919 nimski slawist Friedrich Lorentz.

Ze slěźenim kašubskej rěcy zaběra se kašubistyka.

Někotare města a jsy

wobźěłaś

W slědujucych městnach w Pólskej se Kašubšćinu powěda:

  • Gdańsk (Gduńsk),
  • Gdynia (Gdiniô),
  • Wejherowo (Wejrowò),
  • Puck (Pùck),
  • Lębork (Lãbòrg),
  • Bytów (Bëtowò),
  • Kartuzy (Kartuzë),
  • Kościerzyna (Kòscérzna)
  • Chojnice (Chòjnice)
  • Żukowo (Żukòwò)

Mimo togo we wužyśu jo Kašubšćina mjazy pólskeju emigraciju w Kanaźe.

Pšawny status

wobźěłaś

Wót lěta 2005 kašubšćina jo pśipóznata w Pólskej ako regionalna rěc a se smějo ju wužywaś ako pśidatnu rěc w amtach w pomorskim wójwodstwje.

Wokoło 10.000 źiśi wuknjo kašubšćinu w šulach w Pólskej.[3] Wót lěta 2005 jo móžne pisanje abitury w kašubskej rěcy.

Wobraze

wobźěłaś
  •  
    Kašubska swójźba
  •  
    Kašubska chórgoj
  •  
    Dwójorěcnej tofli
  •  
    alfabet wót Floriana Ceynowy z lěta 1850

Žrědła

wobźěłaś
  1. ↑ Gerald Stone, Cassubian [w:] Encyclopedia of the languages of Europe, Blackwell, Oxford 1998, ISBN 0-631-19286-7, b. 49-50, [1].
  2. ↑ https://web.archive.org/web/20160305052233/http://gazetagazeta.com/cgi-artman/exec/view.cgi?archive=150&num=24089
  3. ↑ http://www.kuratorium.gda.pl/index.php?c=347&d=6064

Wótkaze

wobźěłaś
Słowjańske rěcy
pódzajtšnosłowjańske rěcy: Běłorušćina - Rusojšćina - Rusińšćina - Rutenšćina† - Stara pódzajtšnosłowjańšćina† - Stary Nowgorodski dialekt† - Ukrainšćina - Pódwjacornopolešćina
pódwjacornosłowjańske rěcy: Češćina - Knaanšćina† - Pólšćina - Połobšćina† - Pomoranšćina (Kašubšćina, Słowińšćina†) - Serbšćina (Dolnoserbšćina - Górnoserbšćina - Pódzajtšnoserbske dialekty) - Słowakšćina
pódpołdnjowosłowjańske rěcy: Bulgaršćina (Banatska Bulgaŕska rěc) - Bosnišćina - Chorwatšćina (Hradska rěc, Molizanska rěc) - Carnogóršćina - Serbišćina - Serbisko-chorwatska rěc - Makedońšćina - Słowjeńšćina (Prekmurska rěc, Rezijanska rěc) - Stara Cerkwinosłowjańšćina† - Cerkwinosłowjańšćina†
skonstruěrowane słowjańske rěcy: Mjazysłowjańšćina - Slovio - Glagolica
fiktiwne słowjańske rěcy: Lydnevi - Mrezisk - Seversk - Sevorian - Skuodian - Slavisk - Slaveni - Vozgian - Wenedyk
drugi: Prasłowjańšćina†
† wumarłe
Z https://dsb.wikipedia.org/w/index.php?title=Kašubska_rěc&oldid=144240